Bo ảnh hưởng gì đến mạch dẫn và bộ rễ?

Bo ảnh hưởng gì đến mạch dẫn và bộ rễ
24
Th4

Có bao giờ bạn gặp tình huống: Cây được bón đầy đủ phân, tưới nước đều đặn, đất không có dấu hiệu xấu – nhưng vẫn phát triển chậm, trái không lớn, lá cứ héo nhẹ dù gốc vẫn ẩm?

Nhiều người nghĩ đến nguyên nhân do phân không tốt, sâu bệnh âm ỉ, hay do thiếu đa lượng. Nhưng sự thật có thể nằm ở hệ thống mạch dẫn bên trong cây – nơi vận chuyển nước, phân, đường – đang gặp trục trặc mà không ai nhìn thấy. Và một trong những vi lượng quyết định tính toàn vẹn của mạch dẫn và đầu rễ chính là Bo. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu:

  • Bo ảnh hưởng thế nào đến cấu trúc thành tế bào – đặc biệt là trong mạch dẫn
  • Vai trò của Bo trong sự hình thành và phát triển của bộ rễ
  • Và vì sao chỉ cần thiếu Bo một thời gian ngắn, cây có thể rơi vào trạng thái “hấp thu giả” – tức là hút nước và phân vào đất, nhưng không thể đưa đến đúng nơi cần thiết

1️⃣ Bo và cấu trúc thành tế bào – nền tảng của mạch dẫn

Để vận chuyển nước, phân và đường bên trong cây, thực vật dựa vào hai hệ thống chính là mạch gỗ (xylem) và mạch libe (phloem). Cả hai hệ này đều được cấu tạo từ hàng triệu tế bào chuyên hóa có thành bền chắc và khả năng kết nối cao. Và chính Bo là yếu tố giúp “hàn gắn” và giữ vững cấu trúc này.

Bo có vai trò liên kết các phân tử pectin trong thành tế bào – giống như những “mối hàn sinh học” giữa các tế bào với nhau. Khi Bo đầy đủ, thành tế bào bền vững, các tế bào trong mạch dẫn được gắn chặt, chịu áp lực tốt và duy trì được độ linh hoạt cần thiết để dẫn truyền dinh dưỡng.

Ngược lại, khi cây thiếu Bo, liên kết thành tế bào bị đứt gãy. Mạch dẫn trở nên mỏng manh, dễ vỡ, hoặc bị biến dạng – nhất là ở những đoạn gấp khúc, nút giao giữa các mô. Điều này khiến dòng nước và phân không còn lưu thông trơn tru, thậm chí bị rò rỉ hoặc “đứt mạch” tại các đoạn quan trọng.

Hiện tượng này xảy ra âm thầm – cây vẫn còn xanh, rễ vẫn sống, nhưng tốc độ vận chuyển bên trong bị chậm lại. Đây là nền tảng của nhiều biểu hiện “khó đoán” trong thực tế: cây chậm lớn dù đất tốt, trái chậm lớn dù không thiếu NPK, lá héo nhẹ dù gốc vẫn ẩm.

2️⃣ Bo duy trì tính nguyên vẹn và thông suốt của hệ vận chuyển nội mô

Trong cây trồng, hệ vận chuyển nội mô chính là mạng lưới các “đường ống sinh học” dẫn nước từ rễ lên lá (qua mạch gỗ) và đưa sản phẩm quang hợp từ lá về rễ hoặc trái (qua mạch libe).

Bo không trực tiếp “vận chuyển”, nhưng lại là yếu tố đảm bảo sự liền mạch và ổn định về cấu trúc của hai hệ thống này – đặc biệt là tại các vùng chuyển tiếp như: cổ rễ – gốc thân, cuống trái – thân, lá – cuống…

Khi cây được cung cấp đủ Bo, các tế bào trong mạch dẫn liên kết chặt chẽ, dòng chảy nội tại diễn ra trơn tru. Phân được hút lên từ rễ, đường được kéo về nuôi trái, nước được phân phối đều đến toàn bộ tán cây. Cây khỏe từ gốc đến ngọn – lá dày, trái lớn nhanh, rễ sinh trưởng liên tục.

Ngược lại, thiếu Bo khiến các mô mạch dễ hở, các điểm nối bị suy yếu. Dòng vận chuyển trở nên rời rạc, dễ gián đoạn, nhất là khi cây gặp thời tiết cực đoan (nóng khô, mưa kéo dài). Lúc này, dù cây hút được nước – nhưng nước không lên, hoặc phân không được kéo theo. Lá có thể vẫn xanh, nhưng trái chậm lớn, mô cuống yếu, cây có cảm giác như “không bắt phân”.

Trên thực tế, đây chính là lý do vì sao nhiều vườn đã bón phân đầy đủ nhưng cây vẫn không lớn – vấn đề không nằm ở “có phân hay không”, mà nằm ở việc phân có được vận chuyển hay không, và Bo chính là nhân tố giữ cho hệ vận chuyển ấy thông suốt.



3️⃣ Bo kích thích ra rễ tơ – ổn định đầu rễ

Bộ rễ là nền tảng sống của cây – nơi tiếp nhận nước, khoáng và là cơ quan đầu tiên cảm nhận sự thay đổi trong đất. Đặc biệt, rễ tơ và đầu rễ là vùng có tốc độ phân chia tế bào cao, rất nhạy cảm với các yếu tố vi lượng – trong đó, Bo giữ vai trò then chốt.

Tại đầu rễ, các mô phân sinh liên tục tạo ra tế bào mới để hình thành rễ tơ. Bo giúp duy trì sự ổn định của quá trình này bằng cách giữ cho thành tế bào chắc khỏe, mô phát triển đồng đều. Khi có đủ Bo, rễ tơ phát triển mạnh, lan rộng, tạo lông hút dày đặc – nhờ đó cây hấp thu dinh dưỡng tốt hơn, phục hồi nhanh sau cắt tỉa, sau bệnh hoặc thời kỳ khô hạn.

Ngược lại, thiếu Bo sẽ khiến quá trình phân chia tế bào bị rối loạn. Đầu rễ dễ bị sưng phồng, rễ tơ teo nhỏ, không kéo dài được. Thậm chí, đầu rễ có thể bị hoại tử, rụng lớp lông hút – làm giảm đáng kể khả năng tiếp nhận nước và phân.

Khi bộ rễ không hoạt động hiệu quả, dù đất có đủ phân – cây vẫn chậm lớn, dễ héo trong những ngày nắng gắt và rất khó phục hồi sau stress. Cây không chỉ yếu từ ngọn, mà thực chất đang yếu từ gốc – và Bo chính là yếu tố giúp tái thiết lại sức sống bắt đầu từ đầu rễ.

4️⃣ Thiếu Bo làm rối loạn vận chuyển – cây hấp thu kém dù phân đủ

Trong nhiều mô hình canh tác, nhà vườn thường chú trọng đến lượng phân bón: bón bao nhiêu đạm, kali, lân, trung vi lượng… Nhưng có một thực tế ít ai để ý: cây không chỉ cần “có phân” – mà cần “vận chuyển được phân” đến đúng nơi nó cần. Và khi thiếu Bo, chính hệ thống vận chuyển ấy bị trục trặc.

Bo là yếu tố đảm bảo sự liền mạch giữa các tế bào trong mạch dẫn, đầu rễ và mô phân sinh. Một khi Bo thiếu, những “đường ống sinh học” trong cây giống như bị rò rỉ, nứt vỡ hoặc tắc nghẽn. Dinh dưỡng có thể vẫn nằm trong đất, rễ vẫn hút vào, nhưng cây không thể sử dụng triệt để vì quá trình vận chuyển lên ngọn – ra trái bị đứt quãng.

Hệ quả là: cây có thể vẫn xanh – nhưng thiếu sức. Lá không bóng, đọt không bung, rễ không sinh trưởng tiếp. Trái thì nhỏ, chậm lớn, méo mó hoặc rụng sinh lý sớm. Đây chính là hiện tượng “cây đói ngầm” – một tình trạng không dễ phát hiện qua quan sát bên ngoài, nhưng lại làm mất năng suất một cách âm thầm.

Bo không phải là yếu tố tạo năng lượng, nhưng lại là yếu tố giúp dòng năng lượng trong cây được dẫn đúng đường, đúng chỗ. Và nếu xem toàn cây như một cơ thể sống, thì thiếu Bo chẳng khác nào mạch máu bị nghẽn – tim vẫn đập, nhưng dinh dưỡng không thể đến được nơi nuôi dưỡng cơ quan quan trọng.



Kết luận

Bo không chỉ là “vi lượng giữ trái” – mà còn là yếu tố nền móng duy trì sự thông suốt của toàn bộ hệ thống vận chuyển dinh dưỡng bên trong cây.

Từ đầu rễ – nơi tiếp nhận nước và khoáng, đến mạch dẫn – nơi chuyển tải dinh dưỡng, cho đến đỉnh sinh trưởng – nơi mô non phát triển… tất cả đều cần Bo để duy trì cấu trúc tế bào và hoạt động ổn định.

Khi thiếu Bo, cây không chết ngay – nhưng hệ thống vận chuyển bắt đầu xuống cấp. Phân bón sẽ không được hấp thu trọn vẹn, nước không đến đúng chỗ, đường không nuôi nổi trái. Và hậu quả là cây chậm lớn, trái không phát triển, rễ không phục hồi, dù quy trình chăm sóc vẫn đúng.

Hiểu được vai trò của Bo đối với rễ và mạch dẫn chính là bước đi sâu hơn vào bên trong cây – không còn chỉ chăm theo bề mặt, mà chăm từ lõi.

 

⏩⏩ Mời quý vị và các bạn quan tâm theo dõi các nền tảng truyền thông để tìm hiểu, trao đổi và chia sẻ thêm về các kinh nghiệm trong đầu tư và sản xuất nông nghiệp cùng cộng đồng và chuyên gia tại:

Đức Nghĩa